پارلمان روسیه (دوما) در آخرین بررسی، از طرح پیشنهادی در باره اصلاح قانون اساسی این کشور و متممی که به «ولادیمیر پوتین» اجازه می‌دهد بار دیگر برای ریاست جمهوری نامزد شود، به طور قاطعی حمایت کرد. این متمم پیشنهادی یکی از نمایندگان هم حزبی رئیس‌جمهور روسیه با ۳۸۳ رأی موافق و بدون حتی یک رأی مخالف تصویب شد و ۴۳ نفر هم رأی ممتنع دادند. «ولانتینا ترشکوا» پیشنهاد کرده که یا محدودیت دوره ریاست جمهوری در روسیه حذف شود یا قانون اساسی به گونه‌ای اصلاح شود که پوتین بتواند دوباره در انتخابات ریاست جمهوری شرکت‌کند. ۲۴ قانون‌گذار نیز در این رأی‌گیری غایب بودند. این دومین بررسی دوما در مورد لایحه اصلاحات قانون اساسی است. پیش از این در بهمن‌ماه گذشته ۴۳۲ نماینده از مجموع ۴۵۰ نماینده دوما در نخستین خوانش به این بازنگری در قانون اساسی رأی مثبت داده بودند. همه‌پرسی در مورد اصلاحات قانون اساسی برای ۳ اردیبهشت ۱۳۹۹  (۲۲ آوریل ۲۰۲۰) برنامه‌ریزی شده است.

تمایل مشروط پوتین به تداوم ریاست جمهوری

این اقدام پارلمان روسیه در حالی صورت گرفت که ولادیمیر پوتین، روز سه شنبه با حضور در دوما در سخنانی، تمایل مشروط خود را برای ادامه دوره دیگری به‌عنوان رئیس‌جمهوری پس از سال ۲۰۲۴ اعلام کرد. قانون اساسی کنونی به او اجازه نمی‌دهد که پس از این سال که پایان دوره ریاست جمهوری اوست، بار دیگر این سمت را به‌عهده بگیرد. پوتین در دوما با بیان اینکه برداشتن محدودیت در مدت زمان ریاست جمهوری در قانون اساسی امری نامناسب است، در عین حال گفت اگر دادگاه قانون اساسی اصلاحات را تأیید کند و مردم در همه‌پرسی به آن رأی دهند از این پیشنهاد حمایت می‌کند. او با تأکید بر اینکه «ثبات باید در اولویت باشد»، گفت: «قدرت بیشتر ریاست جمهوری برای روسیه کاملاً ضروری است». از نظر پوتین روسیه به «تغییر از طریق تکامل» نیاز دارد، زیرا در تاریخ خود به اندازه کافی انقلاب‌ از سر گذرانده است.

حال اگر دادگاه قانون اساسی موافقت خود را اعلام و حکم کند این تغییر با اصول کشور مغایرت ندارد، پوتین عملاً می‌تواند دو دوره دیگر یعنی تا سال ۲۰۳۶ در قدرت باقی بماند. ولادیمیر پوتین از سال ۱۹۹۹ یا به‌عنوان رئیس‌جمهوری یا نخست‌وزیر به‌طور متناوب در روسیه در قدرت بوده است. در اصلاحات قانون اساسی روسیه موارد دیگری همچون تعریف ازدواج به‌عنوان پیوند زن و مرد در نظر گرفته شده است که اگر تصویب شود، ازدواج همجنسگرایان غیرقانونی خواهد شد. همچنین اعلام «ایمان مردم روسیه به خدا» و ممنوعیت جدایی هر نقطه از قلمرو روسیه در این اصلاحات دیده می‌شود. براساس اصلاحات جدید در قانون اساسی روسیه، قضات، نمایندگان و مسئولان سیاسی در سطح فدرال نیز نمی‌توانند تابعیت خارجی یا اجازه اقامت در کشوری دیگر را داشته باشند. ولادیمیر پوتین ۲۵ دی با اعلام خبر اصلاحات قانون اساسی روسیه همه را غافلگیر کرد؛ اصلاحاتی که به تعبیر گاردین، به پوتین اجازه خواهد داد تا همچنان در قدرت بماند و جان او را پس از کناره گیری از قدرت تضمین کند. گفته می‌شود هدف اصلی از این اصلاحات تمدید حضور ولادیمیر پوتین در قدرت به عنوان مقام اول روسیه است، اما از نظر رئیس جمهور روسیه تمایل روس‌ها برای تغییرات، این اصلاحات را ضروری کرده بود.

آیا ریاست پوتین مادام‌العمر شد؟

در نهایت اینکه باید توجه داشت سخنرانی سالیانه ولادیمیر پوتین متفاوت تر از سال های گذشته بود. مرد یخی با آغاز سال ۲۰۲۰، آب یخ را بر تغییر قانون اساسی بر مخالفان خود ریخت و تغییرات اساسی و جدی در ساختار سیاسی این کشور داد. دیمیتری مدودف یار غار خود را از سمت نخست وزیری حذف و میخائیل میشوستین از دوستان نزدیک تر خود را در جایگاه رفیق قدیمی خود گذاشت. اما تغییر قانون اساسی چه نفعی برای شخص رئیس جمهور داشت؟ آیا پوتین می خواهد حاکم مادام العمر سرزمین یخی و پدر روس ها باشد؟ دکتر حسن بهشتی پور کارشناس ارشد مسائل اوراسیا معتقد است که روسیه با این تغییرات در حال حرکت به سمتی است که قدرت بین المللی اش را تثبیت، مشکلات داخلی خودش را حل و حضور منطقه ایش در خاورمیانه را افزایش دهد.

بهشتی پور با بیان اینکه تصویب متمم پیشنهادی برای تمدید دوره ریاست‌جمهوری در حالی بود که طرح پوتین برای اصلاح گسترده قانون اساسی، میزان قدرت رئیس‌جمهور را کاهش داده و بسیاری از اختیارات را در اختیار پارلمان قرار می‌دهد، گفت: پوتین تصمیم برای تغییر در قانون اساسی را پیشتر گرفته و دو سال به تأخیر انداخت و علتش درگیر شدن روسیه و نوع مواجهه اش با تحولات منطقه بود. اما در بحث تحولات منطقه ای در دوسال گذشته  روسیه دست پُری داشت و توانست کار را به خوبی پیش ببرد.

البته نقشه پوتین و جزئیاتش بعداً مشخص خواهد شد، اما واقعیت آن است که روسیه چه در دوره حکومت تزارها و چه در دوران حاکمیت هفتاد ساله  بلشویک‌ها و چه در دوران روسیه جدید که تاکنون ۲۸ سال از آن می گذرد، سه ویژگی را در نظام قدرت حفظ کرده است. اول مرکز گرایی؛ یعنی در این وسیع ترین کشور جهان با بیش از ۱۷ میلیون کیلومتر مربع همه چیز در پایتخت تعیین شده و می شود. دوم نظام اقتدارگرایی در تصمیم گیری از بالا به پایین، به گونه ای که با  وجود نظام فدراتیو در این کشور آنچه که در مناسبات قدرت پذیرفته شده است با آنچه بر روی کاغذ آمده است، تفاوت های معناداری دارد.   ویژگی سوم در روسیه فرد گرایی است. به گونه ای که همیشه همه امور به یک فرد ختم می شود، زمانی تزار روسیه نام داشت و زمان دیگر دبیرکل حزب کمونیست و امروز رئیس جمهوری روسیه فدراتیو. بنابراین تا زمانی که این سه ویژگی همچنان وجه غالب نظام سیاسی روسیه را تعیین می کند، می توان پیش بینی کرد  پوتین تا زمانی که توان جسمی و بنیه فکری لازم را داشته باشد، به اشکال مختلف در رأس هرم قدرت خواهد بود.